Η επιχείρηση αποτελεί ένα στοιχείο της κοινωνίας μας, το ίδιο σημαντικό με την οικογένεια. Η πλειοψηφία του ανθρώπινου πληθυσμού διαθέτει το ένα τρίτο περίπου του παραγωγικού της χρόνου στις επιχειρήσεις. Η επιχείρηση αποτελεί μια κοινωνική οργάνωση, όμως ξεχωρίζει από αυτή, γιατί είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την έννοια του «επιχειρείν» ή της επιχειρηματικότητας. Πέραν της γενικής αυτής εννοιολογικής ανάλυσης, ας προβούμε στον ορισμό του όρου της επιχείρηση.
Η επιχείρηση αποτελεί μια παραγωγική – οικονομική μονάδα, με την έννοια ότι συνδυάζει και αξιοποιεί τους συντελεστές παραγωγής (εργασία, κεφάλαιο, γνώση και τεχνολογία) προκειμένου να παράγει προϊόντα ή υπηρεσίες, με σκοπό τη διάθεσή τους μέσω του μηχανισμού της αγοράς στο καταναλωτικό κοινό. Με άλλα λόγια, αποτελεί την οργάνωση που παράγει εκείνα τα αγαθά που είναι απαραίτητα για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες του ανθρώπου. Ταυτόχρονα όμως συμμετέχει σε κάθε είδους οικονομική δραστηριότητα, αφού, προκειμένου για παράδειγμα να παράγει, ενεργεί ως επενδυτής, καταναλωτής, αποταμιευτής, δανειζόμενος, κτλ.
Μια από τις αρχικές αποφάσεις που καλείται να λάβει ο εκάστοτε υποψήφιος επίδοξος επιχειρηματίας σχετίζεται με την επιλογή του κατάλληλου εταιρικού σχήματος, δηλαδή της νομικής μορφής της επιχείρησής του. Σε πρώτη φάση χρειάζεται να αποφασίσει αν είναι διατεθειμένος να στηριχθεί αποκλειστικά στις δικές του δυνάμεις ή αν θα συνεργαστεί με ένα ή περισσότερα πρόσωπα, ώστε να ιδρύσει εταιρεία.
Σύμφωνα με τη νομική τους μορφή, οι επιχειρήσεις διακρίνονται σε ατομικές, εταιρικές και συλλογικές.
Αποτελεί την πιο παλιά και απλή μορφή επιχείρησης, η οποία είναι και η πλέον διαδεδομένη. Ιδρύεται και διοικείται από ένα άτομο, το οποίο ως ιδρυτής και ιδιοκτήτης είναι υπεύθυνο για το σύνολο των αποφάσεων και των συνεπειών τους. Ένα από τα χαρακτηριστικά της ατομικής επιχείρησης είναι η μεγάλη ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις αλλαγές της αγοράς, ενώ η στενή σχέση με το πρόσωπο του ιδιοκτήτη της καθορίζει σε σημαντικό βαθμό την πιστοληπτική της ικανότητα και την ίδια της τη ζωή. Δεν απαιτείται ελάχιστο κεφάλαιο για την ίδρυσή της και είναι μικρή και οικογενειακή, έχοντας ως κύρια δραστηριότητα τη γεωργία, τη βιοτεχνία ή το εμπόριο. Όταν όμως το είδος της δραστηριότητας επιβάλλει την ανάπτυξη μεγάλου μεγέθους, τότε η εταιρική μορφή της επιχείρησης είναι συχνά η πιο κατάλληλη.
Οι εταιρικές επιχειρήσεις είναι προϊόν της συνεργασίας δύο ή περισσοτέρων ατόμων, που συνδέονται μεταξύ τους με εταιρικό δεσμό στην ανάγκη εξεύρεσης κεφαλαίων για την επιχείρηση, είτε στην ανάγκη ενίσχυσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας, είτε και για τους δύο αυτούς λόγους. Με τη σειρά τους, οι επιχειρήσεις της μορφής αυτής διακρίνονται σε προσωπικές και κεφαλαιουχικές-απρόσωπες.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα των επιχειρήσεων αυτών είναι ότι στηρίζονται στην προσωπικότητα των εταίρων, οι οποίοι δεν εισφέρουν μόνο κεφάλαιο, αλλά και την προσωπικής τους εργασία, την εμπειρία και τις γνώσεις τους.
Ομόρρυθμη Εταιρεία (Ο.Ε.)
Την ιδρύουν τουλάχιστον δύο εταίροι εισφέροντας όσο κεφάλαιο τους χρειάζεται ή όσο διαθέτουν, χωρίς να δεσμεύονται για συγκεκριμένο ποσό από το νόμο. Οι λεπτομέρειες της συνεργασίας τους καταγράφονται στο σχετικό καταστατικό. Χαρακτηριστικό γνώρισμά της Ο.Ε., που τη διαφοροποιεί μάλιστα από τις άλλες προσωπικές εταιρείες, είναι η ευθύνη των εταίρων, που είναι ίδια για όλους. Καθένας ευθύνεται με όλη του την περιουσία και για το σύνολο των υποχρεώσεων της εταιρείας, όποιο και αν είναι το ύψος της συμμετοχής του στο κεφάλαιο. Στη διοίκηση συμμετέχουν ισότιμα όλοι οι εταίροι, ενώ η πιστοληπτική ικανότητα της, λόγω του τρόπου κατανομής της ευθύνης, είναι αρκετά υψηλή.
Ετερόρρυθμη Εταιρεία (Ε.Ε.)
Και σε αυτή τη μορφή απαιτείται η συμμετοχή δύο τουλάχιστον εταίρων, από τους οποίους ο ένας ομόρρυθμος, με απεριόριστη ευθύνη. Η ευθύνη των εταίρων είναι το σημείο που τη διαφοροποιεί από την Ο.Ε. Στην Ε.Ε. απεριόριστη ευθύνη και συμμετοχή στη διαχείρισή της έχουν μόνον οι ομόρρυθμοι εταίροι, ενώ οι ετερόρρυθμοι ευθύνονται μόνο στο ποσοστό της συμμετοχής τους στο κεφάλαιο.
Στις εταιρείες αυτές πρωτεύοντα ρόλο κατέχει το κεφάλαιο που εισφέρουν οι εταίροι ή οι μέτοχοι και όχι τα πρόσωπα. Έχουν τα χαρακτηριστικά των μεγάλων εταιρικών επιχειρήσεων και η ίδρυσή τους αντιμετωπίζεται ευνοϊκά από το κράτος.
Ανώνυμη Εταιρεία (Α.Ε.)
Η Ανώνυμη Εταιρεία ιδρύεται με τη συμμετοχή τουλάχιστον δύο ατόμων και σύμφωνα με το νόμο απαιτείται ένα ελάχιστο κεφάλαιο. Το κεφάλαιο της Α.Ε. μοιράζεται σε ίσα μερίδια, που λέγονται μετοχές. Κάθε εταίρος (μέτοχος) είναι υπεύθυνος μόνο για το ποσοστό συμμετοχής του, δηλαδή για τον αριθμό των μετοχών τις οποίες διαθέτει, έχοντας δικαίωμα στην εκλογή της διοίκησης της εταιρείας, στη διαμόρφωση των γενικών αρχών της πολιτικής και στα κέρδη. Σε περίπτωση ζημιών ή πτωχεύσεως είναι υπεύθυνος μέχρι του ποσού που έχει καταβάλει για τις μετοχές του, δηλαδή, στη χειρότερη περίπτωση, οι μετοχές του χάνουν τελείως την αξία τους.
Η περιορισμένη ευθύνη των μετόχων, η εύκολη συγκέντρωση κεφαλαίων, η εύκολη μεταβίβαση των μετοχών και ο τρόπος διοίκησης της Α.Ε. από συλλογικά εκλεγμένο διοικητικό συμβούλιο, αλλά και με συμμετοχή μη μετόχων, είναι τα βασικά της πλεονεκτήματα. Έχει μεγάλη πιστοληπτική ικανότητα και εξασφαλίζει πρόσθετα κεφάλαια με δανεισμό ή με έκδοση ομολόγων. Η έλλειψη όμως ευελιξίας στη λήψη των αποφάσεων, χαρακτηριστικό των μεγάλων επιχειρήσεων, όπως και η υπερεξουσία των μεγαλομετόχων, που ευνοείται από την απροθυμία των υπολοίπων να συμμετάσχουν στις καταστατικές διαδικασίες (συνελεύσεις, κτλ.) και στη διοίκηση της Α.Ε., είναι τα βασικά της μειονεκτήματα.
Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης (Ε.Π.Ε.)
Είναι ένας ενδιάμεσος τύπος μεταξύ των προσωπικών εταιρειών (Ο.Ε. και Ε.Ε.) και της ανώνυμης εταιρείας. Το κύριο γνώρισμα των εταιρειών αυτών είναι το μικρό κεφάλαιο που χρειάζεται για τη σύστασή τους και η περιορισμένη ευθύνη των εταίρων τους μέχρι το ύψος του κατατεθειμένου εταιρικού κεφαλαίου, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις ανώνυμες εταιρείες, σε αντίθεση με τις προσωπικές εταιρείες.
Ιδιωτικές Κεφαλαιουχικές Εταιρείες (Ι.Κ.Ε.)
Πρόκειται για ένα νέο τύπο εταιρίας που εισήχθη με τον ν. 4072/2012, η οποία έχει νομική προσωπικότητα και είναι εμπορική, ακόμη και αν ο σκοπός της δεν είναι εμπορική επιχείρηση, ενώ παρέχει στους επιχειρηματίες πολλαπλά πλεονεκτήματα. Ειδικότερα: